Σχέδια μαθήματος

Για τη διεξαγωγή του συγκεκριμένου σχεδίου μαθήματος επιλέχθηκε το υλικό των βιβλίων-παραμυθιών από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κομοτηνής και από τη βιβλιοθήκη του 3ου Νηπιαγωγείου Κομοτηνής. Το υλικό παρατίθεται κατά έτος έκδοσης ξεκινώντας από το πιο παλιό και πηγαίνοντας στο πιο πρόσφατο. Το συγκεκριμένο υλικό επιλέχθηκε λόγω του εννοιολογικού του περιεχομένου το οποίο ήταν συναφές με το αντικείμενο έρευνας του σχεδίου μαθήματος.
Ø Μάγος, Κ (1999) Μια νύχτα στη χωματερή, (εικ.) Γεωργιάδης, Α. Μικρή Άρκτος. Αθήνα
Ø Αρτζανίδου, Ε (2007) Βοήθεια! Σκουπίδια…Σώστε με!, (εικ) Σταματιάδη, Ν. Ωρίων. Αθήνα
Ø Καραγιάννη-Τόλκα, Μ (2007) Η κυρία ανακύκλωση και οι φίλοι της. Λιβάνη
Ø Καραΐσκου, Χ (2009) Δώσ’ μου μια δεύτερη ευκαιρία (εικ.) Ξουρής, Ν. Διάπλαση
Ø Ζαραμπούκα, Σ (2012) Ο κύριος Μπεν, η Μου και τα σκουπίδια (εικ.) Ζαραμπούκα, Σ. Πατάκη. Αθήνα
Ø Μάγος, Κ (2015) Σκουπιδιστάν, (εικ.) Μπαρκής, Σ. Πατάκη. Αθήνα
Ø Ηλιόπουλος, Β (2016) Η Μικρή Γοργόνα πώς να ζήσει στο Σκουπιδονήσι; (εικ.) Κοζάντι, Φ. Πατάκη. Αθήνα
Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης του σχεδίου μαθήματος η εκπαιδευτικός ανιχνεύει τις πρότερες γνώσεις των μαθητών σχετικά με το θέμα που διερευνάται. Συγκεκριμένα υποβλήθηκαν στους μαθητές οι εξής ερωτήσεις: Πως οι άνθρωποι συμβάλλουν στην παραγωγή απορριμμάτων; Τι χαρακτηρίζουν οι άνθρωποι απορρίμματα; Ποιες είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που δημιουργούνται στη φύση εάν αφήσουμε τα απορρίμματα όπου βρούμε; Που πρέπει να πηγαίνουν τα απορρίμματα; Πως συλλέγονται και μεταφέρονται τα απορρίμματα στη χωματερή; Τι πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι ώστε να βοηθήσουν στην προστασία της φύσης; Εσείς στο σπίτι ποια απορρίμματα πετάτε και ποια μαζεύεται για ανακύκλωση; Τι σημαίνει ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση των απορριμμάτων; Έπειτα δημιουργήθηκε το ιστόγραμμα του σχεδίου μαθήματος με κύριους άξονες «τι θέλω να μάθω για τα απορρίμματα» και «πως θα μάθω». Στη συνέχεια παρουσιάστηκαν τα επτά παραμύθια με περιβαλλοντικό περιεχόμενο, αναλύοντας τα και παρατηρώντας τόσο τη λεκτική τροπικότητα (κείμενο) όσο και την οπτική τροπικότητα (εικόνες) των παραμυθιών. Όσον αφορά την ανάλυση των παραμυθιών οι μαθητές παρατηρούσαν τόσο τις εικόνες όσο και το κείμενο των παραμυθιών με πολύ προσοχή. Αναλύσαμε το εννοιολογικό περιεχόμενο των παραμυθιών, οι μαθητές πληροφορήθηκαν ότι το πρόβλημα των απορριμμάτων είναι αποτέλεσμα των ανθρωπογενών λειτουργιών όπως είναι η αστική κατανάλωση, η γεωργία, οι μεταφορές. Επιπλέον έμαθαν ότι η απευθείας απόρριψη των απορριμμάτων στο έδαφος προκαλεί περιβαλλοντικές επιπτώσεις όχι μόνο στο έδαφος αλλά και στο νερό, στον αέρα και γενικότερα στη Βιόσφαιρα των οικοσυστημάτων. Από την απευθείας απόρριψη των απορριμμάτων κινδυνεύει και η υγεία των ανθρώπων. Σε ένα από τα παραμύθια απέκτησαν γνώσεις για την διαδικασία της καύσης των απορριμμάτων και πόσο επιβλαβές είναι για το περιβάλλον. Επίσης έμαθαν τους χώρους εναπόθεσης των απορριμμάτων, όπου είναι η Χωματερή, οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (Χ.Υ.Τ.Α.), οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (Χ.Υ.Τ.Υ.). Ένα άλλο πολύ σημαντικό στοιχείο με το οποίο ασχολήθηκαν οι μαθητές είναι η διαδικασία της ανακύκλωσης, ο τρόπος με τον οποίο ανακυκλώνονται τα ανακυκλώσιμα υλικά. Πληροφορήθηκαν ότι κάθε υλικό ακολουθεί διαφορετική διαδικασία. Το γυαλί για παράδειγμα ανακυκλώνεται ακολουθώντας την παρακάτω διαδικασία: Αρχικά συλλέγονται τα γυάλινα αντικείμενα σε ειδικούς κάδους και πριν γίνει η μεταφορά τους σε εργοστάσιο ανακύκλωσης κομματιάζονται έτσι ώστε να μειωθεί ο όγκος τους. Έπειτα στο εργοστάσιο με ένα ειδικό μηχάνημα απομακρύνεται καθετί μεταλλικό, οτιδήποτε πλαστικό καθώς και οι χάρτινες ετικέτες. Μετά, τα γυάλινα αντικείμενα θερμαίνονται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες μέχρις ότου να διαλυθούν και να γίνουν διαφανή (The earthworks Group, 1991, σ. 96). Με την ανακύκλωση γυαλιού επιτυγχάνεται εξοικονόμηση ενέργειας, μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης καθώς και της υδατικής. Πληροφορηθήκαν για την ανακύκλωση του αλουμινίου, του χαρτιού, των μπαταριών μέσα από βιβλία που έφερε η εκπαιδευτικός στο σχολείο. Η παράθεση των πληροφοριών γινόταν με μη επιστημονική ορολογία, απλά και κατανοητά ώστε να γίνουν αντιληπτές οι πληροφορίες από όλους τους μαθητές. Καταγράφτηκαν προτάσεις που αναφέρονται στην επαναχρησιμοποίηση, ελαχιστοποίηση των προϊόντων. Επίσης έγινε ανάλυση των εικόνων που υπήρχαν στα παραμύθια, παρατηρήθηκαν τα χρώματα των απορριμμάτων εάν ο εικονογράφος έχει χρησιμοποιήσει θερμά ή ψυχρά χρώματα και τα συναισθήματα που νοιώθουν παρατηρώντας τα. Ακόμη η εκπαιδευτικός παρότρυνε τα παιδιά να παρατηρήσουν εάν τα απορρίμματα ήταν σχεδιασμένα με τις πραγματικές τους μορφές ή όχι. Εάν για παράδειγμα το τενεκεδάκι του αναψυκτικού, η εφημερίδα, το περιοδικό και άλλα έμοιαζαν με τα πραγματικά αντικείμενα ή όχι. Επίσης αναλύθηκε η σχέση κειμένου-εικόνας, κατά πόσο το κείμενο ανταποκρινόταν στην εικονογράφηση ή όχι. Οι μαθητές αφηγούνταν τις εικόνες και έπειτα η εκπαιδευτικός διάβαζε το κείμενο. Έτσι καταγράφτηκαν στοιχεία που αφορούσαν τη σχέση κειμενικής και οπτικής τροπικότητας τόσο εντός του παραμυθιού όσο και στο περικείμενο (εξώφυλλο/οπισθόφυλλο). Δημιουργήθηκαν οι εξής κατηγορίες: παράλληλης αφήγησης, επεξήγησης και σύγκρουσης. Στην πρώτη κατηγορία οι μαθητές υποδείκνυαν τα στοιχεία που οι εικόνες και το κείμενο λειτουργούν παράλληλα και η εικονογράφηση αφηγείται τα ίδια με το κείμενο. Στη δεύτερη κατηγορία η εικονογράφηση δίνει επιπλέον στοιχεία από αυτά που δίνει το κείμενο. Στην τρίτη κατηγορία η εικονογράφηση δίνει διαφορετικά στοιχεία από αυτά που αφηγείται το κείμενο. Επίσης οι μαθητές έπαιξαν κάποια παιχνίδια που βρήκαμε στην πλατφόρμα του Αίσωπου.
Ένα πολύ ωραίο παιχνίδι σχετικό με την ανακύκλωση βρίσκεται στην πλατφόρμα του Αίσωπου στη διεύθυνση:
http://aesop.iep.edu.gr/node/13390/3404
όπου τα παιδιά τοποθετώντας τις κάρτες στους αντίστοιχους κάδους εξοικειώνονται με την έννοια της διαλογής/διάκρισης των απορριμμάτων. Το συγκεκριμένο παιχνίδι
Ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που αφορούσε τη διαλογή/διάκριση των υλικών.
Όλες οι εικόνες (συμπεριλαμβανομένου του διαγράμματος) είναι αποτέλεσμα της δράσης της εκπαιδευτικού με τα παιδιά της τάξης.