Καλές πρακτικές

ΣΚΟΠΟΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Σκοπός του εκπαιδευτικού σεναρίου «Το βιολογικό μας περιβόλι, ένα περιβόλι γνώσεων, εμπειριών και μάθησης: Όταν η φύση ανακυκλώνει» είναι να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά στις καλλιέργειες φυτικών ειδών τόσο μέσα από τη διερεύνηση και κατανόηση εννοιολογικών περιεχομένων όσο και μέσα από δραστηριότητες με πρακτικο-βιωματικό αντίκρισμα, σε ένα περιβάλλον σχολικού κήπου όπου τα ίδια θα έχουν τη χαρά της δημιουργίας και διαμόρφωσής του. Να γνωρίσουν το φυσικό περιβάλλον, να εξοικειωθούν με πρακτικές δεξιότητες και να αποκτήσουν τις ορθές στάσεις που απαιτεί η ζωή σε ένα κόσμο που χρειάζεται αυξημένη περιβαλλοντική ευαισθησία και οικολογική συνείδηση. Επιπλέον να συνειδητοποιούν πως η προστασία τού περιβάλλοντος επιτυγχάνεται μέσα από μικρές καθημερινές αλλαγές που ο καθένας μας οφείλει στις επόμενες γενιές και μέσα από την καλλιέργεια αξιών που οδηγούν στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
ΣΤΟΧΟΙ
Α.ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ
1.Οι προτεινόμενες δράσεις στοχεύουν να γνωρίσουν οι μαθητές τούς κινδύνους που συνεπάγεται ο σύγχρονος τρόπος ζωής (αλόγιστη χρήση φαρμάκων, χημικών σκευασμάτων κ.ά.) και να ευαισθητοποιηθούν με τη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον υποκατάστατων.
2.Στοχεύουν στην επανασύνδεση των παιδιών με το φυσικό περιβάλλον και στη γνωστική και ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών.
3. Στοχεύουν στην εξοικείωση των μαθητών με την καλλιέργεια της γης και την αγροτική παραγωγή-οικονομία καθώς και τη βελτίωση των συνηθειών διατροφής. Θα τους δοθεί η ευκαιρία να παρατηρήσουν τον κύκλο της ζωής, να φροντίσουν κάτι δικό τους και να γευτούν τους καρπούς της δουλειάς τους.
Β. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ
1.Να εξοικειωθούν στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και στη βιωματική μάθηση.
2. Να καλλιεργήσουν την κριτική τους ικανότητα.
3.Να βελτιώσουν το λόγο τους μέσα από κώδικες επικοινωνίας.
4.Να αναπτύξουν τη φαντασία τους.
5.Να καλλιεργήσουν την αισθητική τους ικανότητα
Γ.ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ
1.Να γνωρίσουν διάφορες ιστοσελίδες.
2.Να χρησιμοποιούν κριτικά το διαδίκτυο.
3.Να εξασκηθούν στις ψηφιακές εφαρμογές.
4.Να μπορούν να συνδιαχειριστούν το ιστολόγιο της τάξης τους ή του σχολείου τους.
5.Να γνωρίσουν και να χρησιμοποιούν λογισμικά ανάλογου περιεχομένου με το θέμα.
6.Να αξιοποιήσουν εκπαιδευτικά πακέτα.
«Το βιολογικό μας περιβόλι, ένα περιβόλι γνώσης, εμπειριών και μάθησης: Όταν η φύση ανακυκλώνει»
O Σχολικός Κήπος ως Πλατφόρμα Μάθησης
Ο σχολικός κήπος καταδεικνύεται σε ένα πολυσχιδές περιβάλλον μάθησης, μέσα στο οποίο ικανοποιούνται οι βασικές αρχές των αλληλεπιδραστικών θεωριών μάθησης, ανταποκρίνεται στις σύγχρονες τάσεις της Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και προωθεί βασικές επιδιώξεις της σύγχρονης ολιστικής εκπαίδευσης (Εμπειρίες από το φυσικό κόσμο, εννοιολογική κατανόηση, δεξιότητες επιστημονικής μεθόδου, κατανόηση φύσης της επιστήμης, συλλογιστικές στρατηγικές, σύνδεση του σχολείου με την κοινωνία, συλλογική δράση). Η δράση «Το βιολογικό μας περιβόλι, ένα περιβόλι γνώσης, εμπειριών και μάθησης» βρίσκεται στο τρίτο έτος εφαρμογής της, με κεντρικό άξονα της φετινής περιόδου την εκπαίδευση των μαθητών αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας στην αυτοδιαχείριση των οργανικών υπολειμμάτων για την παραγωγή οργανικού εδαφοβελτιωτικού λιπάσματος, την κομποστοποίηση. Ταυτόχρονα, μέσα από τα στάδια προετοιμασίας, φροντίδας και αξιοποίησης του σχολικού μας λαχανόκηπου πραγματοποιούνται παράλληλες δράσεις (επισκέψεις, προβολές, πειράματα, χρήση ψηφιακών πηγών, επιμορφωτικές εκδηλώσεις) με στόχο την περιβαλλοντική και όχι μόνον αφύπνιση και τη δημιουργία ενεργών πολιτών οι οποίοι με πνεύμα συλλογικής συνείδησης και υπευθυνότητας στέκονται απέναντι στις σύγχρονες παγκόσμιες προκλήσεις και αναλαμβάνουν δράση για να διαμορφώσουν ένα καλύτερο αύριο για τον πλανήτη μας.
Η δράση συνολικά θεωρούμε ότι συνάδει με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και ειδικότερα με τους:
Στόχος 2: αναφορικά με τη βελτίωση της διατροφής και τη βιώσιμη γεωργία
Στόχος 12: αναφορικά με τη διασφάλιση βιώσιμης κατανάλωσης και μεθόδων παραγωγής.
Στόχος 15: αναφορικά με τη βιώσιμη χρήση των χερσαίων οικοσυστημάτων, αναστροφή της υποβάθμισης του εδάφους και της βιοποικιλότητας.
Η δημιουργία, οργάνωση και συντήρηση ενός σχολικού κήπου αποτελεί μια πρακτική ευρέως διαδεδομένη σε παγκόσμιο επίπεδο, στην οποία συμμετέχουν όχι μόνο μαθητές και εκπαιδευτικοί αλλά το σύνολο της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας. Έρευνες καταδεικνύουν ότι η συμμετοχή στη καλλιέργεια σχολικού κήπου αυξάνει το ενδιαφέρον του μαθητή για μάθηση (Blair 2009) αφού ο ίδιος συμμετέχει ουσιαστικά στη διαδικασία της μάθησης μέσω της έρευνας, της ανακάλυψης και της δημιουργίας (Broda, 2007). Επιπλέον, βελτιώνεται η ακαδημαϊκή επίδοση του μαθητή (Broda 2007), καλλιεργούνται συνεργατικές και οργανωτικές δεξιότητες, το αίσθημα ευθύνης, της υπομονής και της επιμονής (Ozer 2006) όπως επίσης και θετικές στάσεις απέναντι στο φυσικό περιβάλλον (Blair 2009). Επίσης, δημιουργείται η αίσθηση του «ανήκειν» εφόσον ο κήπος δε φτιάχνεται για τους μαθητές αλλά από τους μαθητές (Wake 2007). Επιπρόσθετα, η συνεργασία του σχολείου με την κοινότητα στα πλαίσια της δημιουργίας και διατήρησης του σχολικού κήπου επιτρέπει στους μαθητές να αναπτύξουν στενότερες σχέσεις με τα μέλη της οικογένειάς τους και την ευρύτερη κοινότητα, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κοινωνικής συμμετοχής και τη δημιουργία δημοκρατικών πολιτών (Lekies & Sheavly 2007; Robinson & Zajicek 2005).
Η δημιουργία και ενασχόληση με έναν σχολικό λαχανόκηπο μπορεί επίσης να έχει θετική επίδραση όσον αφορά στην υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών και στη καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας (Selly 2012). Επιπλέον, το πεδίο της διατροφής από μόνο του αποτελεί ένα σημαντικό περιβαλλοντικό θέμα καθώς η παραγωγή, η επεξεργασία, το πακετάρισμα και η διανομή της τροφής έχουν περιβαλλοντικό αντίκτυπο (Selly 2012).
ΠΕΔΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ
1.Νεοελληνική Γλώσσα: Διατροφή , Αστικό και Φυσικό Περιβάλλον, σωστή χρήση της γλώσσας.
2.Κ.Π.Α: Περιβαλλοντικές καταστροφές
3. Οικιακή Οικονομία: Διατροφή
4.Πληροφορική: Εφαρμογές-Προγράμματα(word, p.point κ.λ.π.)
5.Γεωμετρία: Σχεδιάζω γεωμετρικά σχήματα, μετρώ εμβαδόν
6.Φυσική: Μαθαίνω τα Οικοσυστήματα
7.Καλλιτεχνικά:Αισθητική του χώρου
8.Γεωγραφία:Φυσικό Περιβάλλον
9.Βιολογία: Φυσικό Περιβάλλον
10. Τεχνολογία: αειφορία στην εκπαίδευση
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
1.Περιβαλλοντική διάσταση: αναγνώριση προβλημάτων σχετικά με τους σύγχρονους τρόπους καλλιέργειας, μεθόδους φιλικές στο περιβάλλον, κατάλληλες καλλιεργητικές φροντίδες, καλές πρακτικές που ενισχύουν τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών, συνύπαρξη των ειδών, ισορροπία του οικοσυστήματος , χρήση του νερού, διαχείριση των υπολειμμάτων, αξιοποίηση της οργανικής ουσίας , διάθεση των προϊόντων .
2. Κοινωνική διάσταση: συνδέσεις με ομάδες( παραδοσιακοί καλλιεργητές, σύγχρονοι καλλιεργητές, επιστήμονες, έμποροι, αγοραστές κ.λπ.) Και φορείς( πανεπιστήμια, ΤΕΙ, ερευνητικά ιδρύματα, περιβαλλοντικές ομάδες κ.λπ.
3. Τοπική διάσταση θέση του κήπου στη σημερινή πραγματικότητα σε επίπεδο σχολείου,κατοικίας, γειτονιάς, πόλης κ.λ.π. ) και η σχέση του με το παρελθόν 4.ιστορική διάσταση:επίδραση στο πέρασμα των χρόνων αναφορικά με την αειφορία…..
5.Πολιτιστική διάσταση : αναφορές σε τέχνες, σε οικοκουλτούρες και αγροκουλτούρες , σε πολιτισμούς και άλλους λαούς .
6. Οικονομική διάσταση: σχέση αυτάρκειας και επιβίωσης, τοπικής οικονομίας και παγκοσμιοποίησης.
Α' ΣΤΑΔΙΟ: Προετοιμασία για τη δημιουργία του Σχολικού Λαχανόκηπου
Δράση 1: Αφόρμηση
Προβολή βίντεο “Solving all the world’s problems in a garden” , The Permaculture Research Institute,
Δράση 2: Συγκρότηση ομάδων
• Εκδήλωση ενδιαφέροντος
• Συγκρότηση ομάδων εργασίας, καταμερισμός αρμοδιοτήτων για την ανάληψη δράσεων
Δράση 3: Χρήση Ψηφιακής Πηγής: The very, very simple climate model
Περίληψη: Χρησιμοποιώντας ένα απλό διαδικτυακό εργαλείο, οι μαθητές μαθαίνουν τη σχέση ανάμεσα στη μέση παγκόσμια θερμοκρασία και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ενώ ταυτόχρονα προσπαθούν να προβλέψουν τη θερμοκρασιακή αλλαγή κατά τον 21ο αιώνα.
Πηγή: Climate model interactive, Randy Russell.
Τάξη/Επίπεδο: Γ Γυμνασίου
Χρόνος:

• Εισαγωγή & 1ο Μέρος: 40 λεπτά
• 2ο Μέρος & Συζήτηση: 40 λεπτά
• Δύο διδακτικές ώρες για την παρουσίαση ευρημάτων/αξιολόγηση

Υλικά:
• The Very, Very Simple Climate Model
• Εργαστήρι Πληροφορικής με πρόσβαση στο διαδίκτυο
• Flash player
• Χαρτιά και μολύβια, πίνακας, μαρκαδόροι ή/και PowerPoint για την προαιρετική αξιολόγηση
Αναμενόμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα: • Οι μαθητές θα κατανοήσουν την επίδραση του διοξειδίου του άνθρακα στη διαμόρφωση της μέσης θερμοκρασίας της γης.
• Οι μαθητές θα αντιληφθούν ότι το ποσοστό διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξάνεται όποτε οι εκπομπές είναι μεγαλύτερες του μηδενός.
• Οι μαθητές θα κατανοήσουν ότι οι ποσοστιαίες αλλαγές στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα επηρεάζουν τα ποσοστά διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία.
• Οι μαθητές θα αναπτύξουν και θα ελέγξουν ένα σενάριο χρησιμοποιώντας το online μοντέλο.
• Οι μαθητές θα διαβάσουν και θα μεταφράσουν γραφήματα δεδομένων.
Μεθοδολογία: Διαδραστικό μάθημα με τη χρήση Η/Υ

Δράση 4: Μελέτη του εδάφους
• Μελετούμε τα χαρακτηριστικά του εδάφους στο σχολείο και ανακαλύπτουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (χρώμα, αίσθηση, υγρασία, μικροοργανισμοί, ξένα σωματίδια κλπ)
Πείραμα: Από ποια συστατικά αποτελείται το χώμα; Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας



Δράση 3: Διάβρωση του εδάφους
• Συζητούμε για τη διάβρωση του εδάφους. Αίτια και αντιμετώπιση
Δράση 4: Κομποστοποίηση-Παρουσίαση & ενημέρωση για τα πλεονεκτήματα της χρήσης οργανικού χώματος-compost
Δράση 5: Συνεργασία με το Δήμο Αλεξάνδρειας Ημαθίας
• Αποστολή αιτήματος για παροχή οικονομικής ενίσχυσης για την κάλυψη αναγκών του θερμοκηπίου στο χώρο του σχολείου μας. Ο Δήμος αποκρίθηκε θετικά και παρείχε υποστήριξη στο πρόγραμμά μας.
Β' ΣΤΑΔΙΟ: Δημιουργία του Σχολικού Λαχανόκηπου-Γεωργικές Εργασίες-Κομποστοποίηση(Α΄)
Δράση 1: Γνωριμία και μελέτη με τα φυτά & Συνεργασία με γεωπόνο και τοπικούς φορείς
• Οργάνωση επιμορφωτικής ενημέρωσης από το γεωπόνο Στέφανο Σιμψερή σε συνεργασία με τον Αγροτικό Σύνδεσμο Ημαθίας και τον Τοπικό Οργανισμό Εγγύων Βελτιώσεων σχετικά με τα φυτά που ενδείκνυνται να καλλιεργηθούν στο σχολικό λαχανόκηπο, τις μεθόδους καλλιέργειας και βέλτιστες πρακτικές.
Δράση 2: Εύρεση σπόρων και σπορόφυτων
• Ευγενική χορηγία της εταιρίας Agris ΑΕ, εξειδικευμένης εταιρίας λαχανοκομίας στην Ελλάδα η οποία εδρεύει στην Ημαθία, με παροχή σπόρων και σπορόφυτων προσαρμοσμένων στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μας.
Δράση 3: Εκτέλεση γεωργικών εργασιών
• Οι ομάδες αναλαμβάνουν την εκτέλεση των απαιτούμενων γεωργικών εργασιών για την καλλιέργεια των λαχανικών: σκάψιμο, όργωμα, σπορά, πότισμα
Δράση 4: Κομποστοποίηση (α΄)
• Φάση αποικοδόμησης
• Φάση μετασχηματισμού
Γ' ΣΤΑΔΙΟ: Φροντίδα φυτών-Αξιοποίηση της σοδειάς-Κομποστοποίηση (Β΄)
Δράση 1: Φροντίδα των φυτών
• Οι ομάδες εκ περιτροπής αναλαμβάνουν το πότισμα και τη φροντίδα του θερμοκηπίου μας.
Δράση 2: Αξιοποίηση της σοδειάς
• Οι μαθητές ομόφωνα αποφάσισαν πως τα γεωργικά προϊόντα που θα συλλέξουν θα διατεθούν σε ευάλωτες οικονομικά οικογένειες της περιοχής.
Δράση 3: Κομποστοποίηση (β΄)
• Φάση της οικοδόμησης
• Φάση της σταθεροποίησης
Προβολή-Ενημέρωση-Διάχυση των αποτελεσμάτων
Δράση 1: Προβολή της ταινίας Our seeds-Οι σπόροι μας, 2014, Seeds savers network/Αυστραλία, 57΄
• Στην ταινία οι ιδρυτές και συντονιστές του Αυστραλιανού δικτύου Seeds Savers, Michael και Jude Fanton παρουσιάζουν, μέσα από το ταξίδι τους σε έντεκα χώρες, την εξάπλωση των εμπορικών υβριδικών σπόρων που έχουν ως συνέπεια την επικράτηση εμπορικών μονοκαλλιεργειών, την εξαφάνιση παραδοσιακών ποικιλιών, την κυριαρχία ενός παγκοσμιοποιημένου μοντέλου διατροφής και παραγωγής της τροφής.
Η λύση: Η αντίσταση μικρών ομάδων και κοινοτήτων που διασώζοντας σπόρους, «ανασταίνουν» τη βιοποικιλότητα του τόπου τους.
Δράση 2: Προβολή, ενημέρωση & διάχυση των αποτελεσμάτων στην ευρύτερη τοπική κοινωνία
• Κομμάτια από την πορεία της δημιουργίας του θερμοκηπίου μας και των δράσεων που πραγματοποιήθηκαν αναρτήθηκαν σε sites και blogs τοπικού ενδιαφέροντος προκειμένου να γνωστοποιηθεί στην ευρύτερη τοπική κοινωνία η προσπάθεια των μαθητών και να γίνει προσπάθεια ευαισθητοποίησής της. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα http://www.alexandreia-gidas.gr/, https://trikalamou.blogspot.com/, https://trikala-imathias.blogspot.com/
• Με τη λήξη της εξεταστικής περιόδου θα ακολουθήσει διοργάνωση Ημερίδας στο σχολείο με ανοικτό κάλεσμα σε όλη την τοπική κοινωνία όπου μαθητές και εκπαιδευτικοί θα παρουσιάσουν το έργο τους, θα καταθέσουν τις εμπειρίες, τις απόψεις και τους προβληματισμούς τους, θα γίνει παρουσίαση των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και θα γίνει διασύνδεση με το πρόγραμμά μας ενώ θα ακολουθήσουν συζήτηση, προτάσεις, σχολιασμός. Ελπίζουμε το ανωτέρω παράδειγμα καλής πρακτικής να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και για το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο και η διαχείριση και αντιμετώπιση προβλημάτων παγκοσμίου χαρακτήρα να διέλθει από το ατομικό‐κοινωνικό επίπεδο.

Δήμος Αλεξάνδρειας Ημαθίας, Αγροτικός Σύνδεσμος Ημαθίας, Τοπικός Οργανισμός Εγγύων Βελτιώσεων, Agris SA

• Κομμάτια από την πορεία της δημιουργίας του θερμοκηπίου μας και των δράσεων που πραγματοποιήθηκαν αναρτήθηκαν σε sites και blogs τοπικού ενδιαφέροντος προκειμένου να γνωστοποιηθεί στην ευρύτερη τοπική κοινωνία η προσπάθεια των μαθητών και να γίνει προσπάθεια ευαισθητοποίησής της. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα http://www.alexandreia-gidas.gr/, https://trikalamou.blogspot.com/, https://trikala-imathias.blogspot.com/
• Με τη λήξη της εξεταστικής περιόδου θα ακολουθήσει διοργάνωση Ημερίδας στο σχολείο με ανοικτό κάλεσμα σε όλη την τοπική κοινωνία όπου μαθητές και εκπαιδευτικοί θα παρουσιάσουν το έργο τους, θα καταθέσουν τις εμπειρίες, τις απόψεις και τους προβληματισμούς τους, θα γίνει παρουσίαση των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και θα γίνει διασύνδεση με το πρόγραμμά μας ενώ θα ακολουθήσουν συζήτηση, προτάσεις, σχολιασμός. Ελπίζουμε το ανωτέρω παράδειγμα καλής πρακτικής να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και για το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο και η διαχείριση και αντιμετώπιση προβλημάτων παγκοσμίου χαρακτήρα να διέλθει από το ατομικό‐κοινωνικό επίπεδο.