Πυλώνας ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Προστασία των Oικοσυστημάτων & της Bιοποικιλότητας

IMERYS ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ ΕΛΛΑΣ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ

Συμβολή στη Βιοποικιλότητα μέσω της αποκατάστασης ορυχείων στη Μήλο

Η S&B αναγνωρίζει τη σημασία της προστασίας και της διαχείρισης της Βιοποικιλότητας, όχι μόνο στις περιοχές της αρμοδιότητάς της αλλά και της προστασίας και διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος, γενικότερα. Ήδη από την εποχή των πρώτων της προσπαθειών για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος (μέσα δεκαετίας ’80), η S&B έθεσε τους κατωτέρω στόχους που εξυπηρετούν το γενικότερο σκοπό της επιτυχούς αποκατάστασης και της συμβολής στη διατήρηση της βιοποικιλότητας της Μήλου

- Εγκατάσταση οικοσυστημάτων που μπορούν να αυτονομηθούν μετά από περίοδο 3-5 ετών με τη δημιουργία συνθηκών για την επανεγκατάσταση της τοπικής πανίδας και την αύξηση της βιοποικιλότητας.
- Επιτυχής εισαγωγή, σε ευρεία κλίμακα, ενδημικών και ντόπιων μεσογειακών ειδών στο πεδίο.

Τοπική κοινότητα της Μήλου, η οποία καρπώνεται τα οφέλη της επιτυχούς αποκατάστασης και της συμβολής στη διατήρηση και διαχείριση της βιοποικιλότητας.

Η διατήρηση της Βιοποικιλότητας έχει ενταχθεί ως μέρος της αποκατάστασης τοπίου στη Μήλο από τα μέσα της δεκαετίας του ’80.

Η S&B ανέλαβε δράση εγκαίρως –πριν καν η αποκατάσταση γίνει νομική υποχρέωση, στα τέλη της δεκαετίας του ‘70- με τη δημιουργία Τμημάτων Αποκατάστασης του Περιβάλλοντος στις θέσεις δραστηριότητάς της στην Ελλάδα. Περί τα μέσα της δεκαετίας του ’80, η συστηματική αποκατάσταση τοπίου είχε ήδη πολύ καλά εδραιωθεί στα ορυχεία της Μήλου και οι απαραίτητες υποδομές είχαν εγκατασταθεί: ειδικό Τμήμα υπό τη διεύθυνση δασολόγου, φυτώριο και εξειδικευμένος εξοπλισμός, σταθερή χρηματοδότηση και συνεχής Έρευνα & Ανάπτυξη. Από πολύ νωρίς, έγινε φανερό ότι επιτυχής αποκατάσταση μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με τη χρήση ντόπιων ειδών, ικανών να επιβιώνουν στις δύσκολες κλιματεδαφικές συνθήκες του νησιού. Εκτενείς μελέτες και ερευνητικές συνεργασίες με επιστημονικά ινστιτούτα και την πανεπιστημιακή κοινότητα οδήγησαν στην ανάπτυξη καινοτόμων ιδεών και μεθόδων. Τέτοιες συνεργασίες περιλαμβάνουν την αναπαραγωγή μεγάλου εύρους φυτικών ειδών στο εργαστήριο και στα φυτώρια, τη μεγάλης κλίμακας παραγωγή και εισαγωγή τους στη φύση, την παρατήρηση και καταγραφή της ανάπτυξης των αναδημιουργηθέντων οικοσυστημάτων.

Τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά και αγκαλιάστηκαν με ενθουσιασμό από ακαδημαϊκούς και κλαδικούς φορείς. Το 2004, μία μελέτη που ανέλαβε η Σχολή Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών απέδειξε ότι η αναπτυχθείσα μέθοδος αποκατάστασης πέτυχε την επανακατοίκηση των αποκατεστημένων περιοχών από είδη ντόπιας πανίδας σε μικρό χρονικό διάστημα (μικρο-πανίδα στα πρώτα 3 χρόνια και μεγαλύτερου μεγέθους πανίδα λίγο αργότερα), η οποία σε κάποιες περιπτώσεις μετρούσε και υψηλότερους πληθυσμούς ως προς αυτούς που δεν υπέστησαν διατάραξη. Έτσι, με τη δημιουργία βέλτιστων συνθηκών, η φύση επανεισάγεται με επιτυχία στο ορυχείο. Το γεγονός ότι η S&B λαμβάνει τακτικά προσκλήσεις για να παρουσιάσει το έργο της σε εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή φόρα ενισχύει περαιτέρω την ευρύτατα αναγνωρισμένη συμβολή της.

Λόγω της μεγάλης ποικιλίας ειδών που χρησιμοποιούνται (περισσότερα από 80 διαφορετικά είδη) τα ενδιαιτήματα που δημιουργήθηκαν στα παλιά ορυχεία είναι πολύ σταθερά και ανθεκτικά έναντι των εξωγενών παραγόντων (π.χ. ασθένειες, έλλειψη νερού κ.λπ.) και υψηλής αξίας ως προς τη βιοποικιλότητα. Κάθε χρόνο, περίπου 15.000 ντόπια είδη φυτών, θάμνων και δένδρων, και περίπου 700 κιλά σπόρων ντόπιων φυτών συλλέγονται, προετοιμάζονται στο Προβλαστήριο Σπόρων του ιδιόκτητου φυτώριου της εταιρείας και επανεισάγονται στις αποκατεστημένες και άλλες κατεστραμμένες από φωτιά, υπερβόσκηση ή ανθρώπινη παρέμβαση περιοχές, για την αποκατάσταση των οποίων ζητάται η συμβολή της S&B. Επίσης, λαμβάνεται μέριμνα για την αύξηση της ευαισθητοποίησης ενδοεταιρικά μέσω τακτικών σεμιναρίων υπό την εποπτεία του Προϊσταμένου Αποκατάστασης Μήλου και με τη συμμετοχή σε τοπικές ή διεθνείς πρωτοβουλίες, αλλά και εκτός εταιρείας μέσω της διάχυσης της εμπειρίας και τεχνογνωσίας στην επιστημονική κοινότητα, τους κλαδικούς οργανισμούς και κάθε ενδιαφερόμενο φορέα. Η περιβαλλοντική επιμόρφωση της τοπικής κοινότητας (π.χ. σχολεία) επιτυγχάνεται με τακτικές επισκέψεις στο φυτώριο της εταιρείας ή με εκπαιδευτικές δραστηριότητες του Μεταλλευτικού Μουσείου Μήλου με την υποστήριξη της S&B.

Κάποιες από τις πιο σημαντικές επιστημονικές συνεργασίες των τελευταίων ετών είναι: 

• Πενταετούς διάρκειας (2005-2010) ερευνητικό πρόγραμμα της S&B με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) και με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι εργασίες συνεχίζονται μέχρι και σήμερα με ιδιαίτερη έμφαση στην αναπαραγωγή σπάνιων ειδών φυτών, στις επιδράσεις της λίπανσης και στα αναρριχώμενα είδη.

• Συνεργασία με την ερευνητική ομάδα Ενεργειακών Πρώτων Υλών του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών καθώς και με το γερμανικό Forschungsinstitut fur Bergbaufolgelandschaften e.V., Finsterwalde (2002-2008) για τη διερεύνηση εδαφοβελτιωτικών υλικών. Η τεχνογνωσία της S&B εξελίχθηκε σε μία πορεία περισσότερων από 30 ετών, ενώ η διαχείριση της βιοποικιλότητας είναι πλήρως ενσωματωμένη στην εταιρική επιχειρησιακή στρατηγική.

Η S&B έχει ήδη αναπτύξει συνέργειες και συνεργασίες με πολλούς συμμετόχους της.

Το Τμήμα Αποκατάστασης Μήλου του οποίου ηγείται έμπειρος δασολόγος με τετραμελές προσωπικό πλήρους απασχόλησης.

Μήλος, Ελλάδα

Η δουλειά που κάνει η S&B για τη διαχείριση της Βιοποικιλότητας στα αποκατεστημένα ορυχεία της Μήλου έχει πολλά οφέλη.

Προστατεύει και διατηρεί τη βιοποικιλότητα ως φυσικό κεφάλαιο της Μήλου, ουσιώδες στοιχείο ευ ζην για τους κατοίκους και τους επισκέπτες του νησιού. Άμεσα, παρέχει οικοσυστημικές υπηρεσίες με τη συμβολή στη ρύθμιση της ποιότητας και ποσότητας των υδάτων, του αέρα, του εδάφους με τις συνεπαγόμενες θετικές επιδράσεις σε χλωρίδα και πανίδα. Έμμεσα, παρέχει και άλλες κοινωνικo-πολιτιστικές υπηρεσίες, όπως η ενίσχυση του οικοτουρισμού, της υπαίθριας αναψυχής, της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κ.λπ. Οι εξορυκτικές δραστηριότητες της S&B δεν ξεπερνούν το 4% του συνόλου της επιφάνειας του νησιού. Κατά την 80ετή πορεία της S&B στο νησί και από το σύνολο της θιγμένης από τις εξορυκτικές δραστηριότητές της επιφάνειας, το 43,6% έχει αποκατασταθεί. Από το υπόλοιπο, το 77,5% βρίσκεται ακόμα σε χρήση (εκμετάλλευση), και το 13,4% είναι προς αποκατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι το 87% των παλιών ορυχείων έχει ήδη αποκατασταθεί. Το έργο της S&B, πέραν των ιδίων ορυχείων στη Μήλο ή αλλού, αποτελεί συστηματικό μέρος της συνεισφοράς της εταιρείας. Πάνω από το 85% της επιφάνειας εκμεταλλεύσεων είναι αγροτικές γαίες και το υπόλοιπο δασική έκταση, πράγμα που για τη Μήλο σημαίνει οικο-περιοχές φρυγάνων και θάμνων.

Συνοψίζοντας την «Επιστροφή φυσικού κεφαλαίου» της S&B: από το 1992 έχουν φυτευτεί περισσότερα από 331.000 φυτά σε έκταση 1940 στρεμμάτων και 14 τόννοι σπόροι ντόπιων φυτών μέσω υδροσποράς. Έχουν αναπαραχθεί και εισαχθεί στη φύση επιτυχώς 81 διαφορετικά είδη, εκ των οποίων 3 είναι ενδημικά (Dianthus fruticosus, Salsola aegea, Silene cythnia), 76 ντόπια, 10 χαρακτηριστικά του οικο-ενδιαιτήματος «Φρύγανα του Αιγαίου», 17 ανθεκτικά στη φωτιά, 22 ανθεκτικά στη βόσκηση (η βόσκηση και οι φωτιές είναι οι 2 κορυφαίοι ανθρωπογενείς παράγοντες υποβάθμισης των οικοσυστημάτων στην Ελλάδα). Επιτυχής αναπαραγωγή και εισαγωγή του σπάνιου Κέδρου της Μήλου (Juniperus macrocarpa), της αγριογαρυφαλλιάς (Dianthus fruticosus) και του απειλούμενου κρίνου της θάλασσας (Pancratium maritimum). Από το 2010, στο 100% των αποκαταστάσεων χρησιμοποιούνται ντόπια και ενδημικά είδη φυτών. Η επιτυχία του έργου της S&B είναι προφανής από τα ορατά αποτελέσματα στα αποκατεστημένα ορυχεία. Επιπλέον, η χρήση «δεικτών επίδοσης» σε μελέτη του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Αθήνας που ολοκληρώθηκε το 2004, στην οποία συμπεριλήφθηκαν και τα ορυχεία της S&B, κατέγραψε θετικά αποτελέσματα και για τον εποικισμό της πανίδας.

Το Τμήμα Αποκατάστασης της S&B αναγνωρίζεται ως "κέντρο εμπειρογνωμοσύνης" στη διαχείριση της βιοποικιλότητας από τη Διεύθυνση Δασών Κυκλάδων, τους Δήμους γειτονικών της Μήλου νήσων, την επιστημονική κοινότητα και τις κλαδικές εταιρείες. Η S&B παρέχει δωρεάν τεχνογνωσία, ειδικό εξοπλισμό και ντόπια φυτά για την ανάπλαση υποβαθμισμένων περιοχών από φωτιές, βόσκηση και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες, ή υποστηρίζει το έργο αποκατάστασης τρίτων. Τα τελευταία χρόνια, δημιουργείται "ρεζέρβα" ή αλλιώς περιοχή Μικρο-Αποθεμάτων Φυτών σε αποκατεστημένη περιοχή έκτασης 30 στρεμμάτων. Περίπου 40 ντόπια δασικά και 15 είδη τύρφης έχουν φυτευτεί με στόχο την εγκατάσταση ενός υγιούς πληθυσμού από το σύνολο των δασικών ειδών της Μήλου και των Κυκλάδων. Τεχνικές επάρκειας πόρων και χαμηλής έντασης αποτέλεσαν τον πυρήνα της ανάπτυξης μεθόδων αποκατάστασης.

Για παράδειγμα: καθώς το νερό σπανίζει στη Μήλο, τα φυτά που χρησιμοποιούνται επιλέγονται προσεκτικά ώστε να μην απαιτούν σχεδόν καθόλου πότισμα. Υπολείμματα κλαδέματος συλλέγονται, τεμαχίζονται και μετατρέπονται σε κομπόστ, από το οποίο 4-5 τόννοι ετησίως χρησιμοποιούνται στην αποκατάσταση ως εδαφοβελτιωτικό. Το έργο της S&B παρέχει και άλλες κοινωνικo-πολιτιστικές υπηρεσίες, όπως η ενίσχυση του οικοτουρισμού, της υπαίθριας αναψυχής, της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κ.λπ. Το έργο της S&B για τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας απέσπασε διάκριση στον εθνικό διαγωνισμό των Ευρωπαϊκών Βραβείων Επιχειρήσεων για το Περιβάλλον 2013-2014.