ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΦΟΡΕΙΣ: 17 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ


ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Βιώσιμη Γεωργία

Πρωτοβουλία

Terra Lemnia - Διατήρηση και ανάδειξη των παραδοσιακών πρακτικών του πρωτογενούς τομέα

Terra Lemnia - Διατήρηση και ανάδειξη των παραδοσιακών πρακτικών του πρωτογενούς τομέα
ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ:

Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (Mediterranean Institute for Nature and Anthropos - MedINA)

Το MedINA είναι μια περιβαλλοντική οργάνωση που εργάζεται με τις τοπικές κοινότητες για την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής τους κληρονομιάς και την προώθηση της ευημερίας τους.


Επικοινωνία

Στόχος δράσης

Το πρόγραμμα Terra Lemnia στοχεύει στη στήριξη παραδοσιακών πρακτικών του πρωτογενούς τομέα που συμβάλλουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και στη διαμόρφωση του ιδιαίτερου τοπίου της Λήμνου, μέσα από ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο έρευνας και δράσεων στο πεδίο, σε συνεργασία με τοπικούς φορείς και παραγωγούς του νησιού.

Σημείο αναφοράς του προγράμματος αποτελούν οι μάντρες της Λήμνου, σύνολα αγροτικών εγκαταστάσεων που εξυπηρετούν τις ανάγκες των κεχαγιάδων (γεωργο-κτηνοτρόφων), γύρω από τις οποίες οργανώνεται ένα ολόκληρο σύστημα διαχείρισης της αγροτικής παραγωγής, το οποίο αποκαλούμε «σύστημα της μάντρας». Το σύστημα αυτό χαρακτηρίζεται από τη συνύπαρξη γεωργίας και κτηνοτροφίας, συνοδεύεται από συγκεκριμένες πρακτικές διαχείρισης και επέτρεψε στους Λημνιούς να επιβιώσουν για αιώνες, εξασφαλίζοντας την αυτάρκεια. Το σύστημα αυτό, που διατηρείται και εξελίσσεται στις μέρες μας, μελετά και προσπαθεί να υποστηρίξει με πολλούς τρόπους το Terra Lemnia.

 

Κοινό στο οποίο απευθύνεται

Η πρωτοβουλία απευθύνεται στο σύνολο των ανθρώπων που ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα της Λήμνου, αλλά και ευρύτερα στην τοπική κοινωνία του νησιού με έμφαση στη νεολαία. Παράλληλα, πραγματοποιείται δράση μεταφοράς τεχνογνωσίας στα Κύθηρα, μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η ενεργοποίηση ενός ακόμη τοπικού νησιωτικού δικτύου. Σε ευρύτερο επίπεδο, προωθούνται τα αποτελέσματα του προγράμματος στη διεθνή επιστημονική κοινότητα καθώς και στους εθνικούς και περιφερειακούς φορείς λήψης αποφάσεων, μέσω επιστημονικών δημοσιεύσεων καθώς και με τη σύνταξη και προώθηση κατάλληλων προτάσεων πολιτικής. 

 

Χρονική διάρκεια

Πέντε (5) έτη: 2017-2022

Πρώτη φάση: 2017-2020

Δεύτερη φάση: 2020-2022


Περιγραφή

Το πρόγραμμα έχει διάρκεια 5 χρόνια και υλοποιείται σε δύο φάσεις. Στην Α’ φάση (2017-2020) πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη διεπιστημονική έρευνα πεδίου σε συνεργασία με τους τοπικούς παραγωγούς και άλλους φορείς του νησιού, προκειμένου να καταγραφούν οι αγροτικές πρακτικές που εφαρμόζονται σήμερα στη Λήμνο, να αξιολογηθεί η κατάσταση της βιοποικιλότητας, των εδαφών και του τοπίου, να καταγραφούν οι παραδοσιακές μάντρες, να αναδειχθούν τα τοπικά προϊόντα και η άυλη κληρονομιά του τόπου. Σε συνεργασία με περισσότερους από 30 παραγωγούς πραγματοποιήθηκαν πιλοτικές δράσεις για την επιτόπια διατήρηση τοπικών ποικιλιών και τον εμπλουτισμό των βοσκοτόπων, σε συνδυασμό με την εφαρμογή μέτρων προστασίας των καλλιεργειών από τα αγριοκούνελα. Παράλληλα έγιναν σημαντικά βήματα προς τον σχεδιασμό ενός συστήματος παρακολούθησης της βιοποικιλότητας βάσει επιλεγμένων ειδών (βιοδεικτών) και πραγματοποιήθηκε πιλοτική μελέτη αξιολόγησης των μεταβολών του αγροτικού τοπίου στην περιοχή του Φακού. Περαιτέρω, διοργανώθηκαν εκπαιδευτικά σεμινάρια και εκδρομές για τους παραγωγούς του νησιού, πραγματοποιήθηκαν ανοιχτές ημερίδες συμμετοχικού σχεδιασμού και εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης του κοινού, καθώς και εκπαιδευτικές δράσεις σε συνεργασία με σχολεία του νησιού. Μέσα από τις δράσεις αυτές, μπήκαν στέρεες βάσεις για την οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης και την ενεργοποίηση ενός ευρέως δικτύου ανθρώπων και φορέων σε τοπικό επίπεδο.

Στη Β’ φάση (2020-2022) η προσπάθειά μας εστιάζει στη συγκρότηση, σε πρώτο επίπεδο, ενός εθελοντικού τοπικού δικτύου παραγωγών, που εφαρμόζουν ένα σύνολο καλών πρακτικών για τη βιοποικιλότητα και το τοπίο με στόχο την παραγωγή πιστοποιημένων προϊόντων ποιότητας. Η παρακολούθηση των πρακτικών και των εισροών/εκροών γίνεται μέσω εφαρμογών γεωργίας ακριβείας που έχουν σχεδιαστεί για τις ανάγκες των παραγωγών της Λήμνου –τη γεωχωρική βάση δεδομένων FarmGeoBalance και συνδεδεμένη εφαρμογή κινητού τηλεφώνου (smartphone app). Παράλληλα, δημιουργήσαμε το ιδιωτικό Σχήμα Πιστοποίησης «Αγροτική Παράδοση και Βιοποικιλότητα» μέσω του οποίου ελέγχεται η εφαρμογή φιλοπεριβαλλοντικών αγροτικών πρακτικών με στόχο την παραγωγή ποιοτικών τοπικών προϊόντων και σχεδιάσαμε το σήμα ποιότητας Terra Vita για τα πιστοποιημένα προϊόντα του δικτύου. Στο δίκτυο συμμετέχουν 12 γεωργοί και κτηνοτρόφοι και 2 τοπικές επιχειρήσεις μεταποίησης αγροτικών προϊόντων. Σημαντική καινοτομία της όλης προσπάθειας είναι το γεγονός ότι οι συνεργαζόμενοι παραγωγοί συμμετέχουν στη διαδικασία παρακολούθησης της κατάστασης της βιοποικιλότητας και των εδαφών, σε μια λογική «citizen science».

Σε δεύτερο επίπεδο, η ομάδα μας εργάζεται με στόχο τη συγκρότηση ενός ευρύτερου δικτύου, με τη μορφή τοπικού συμφώνου συνεργασίας, στο οποίο θα συμμετέχουν όλοι οι παραγωγικοί κλάδοι του νησιού (πρωτογενής τομέας, επιχειρήσεις μεταποίησης ή/και τυποποίησης αγροτικών προϊόντων, καταστήματα λιανικού ή/και χονδρικού εμπορίου, σούπερ μάρκετ, εστιατόρια και ξενοδοχεία) καθώς και τοπικοί φορείς (επιμελητήρια, ενώσεις, κ.ά.) με στόχο την προώθηση των πιστοποιημένων τοπικών προϊόντων Terra Vita και την εν γένει στήριξη της τοπικής παραγωγικής κουλτούρας.

Σε ευρύτερο επίπεδο, προωθείται η αξιοποίηση της ερευνητικής δουλειάς της Α’ φάσης με στόχο τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου και την ανάδειξη των παραδοσιακών πρακτικών και προϊόντων του πρωτογενή τομέα της Λήμνου. Σε αυτό το πλαίσιο, αναδεικνύεται η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά του τόπου (εγγραφή του μελίχλωρου/μελίπαστου τυριού -2020- και των παραδοσιακών μαντρών -2022- στο Εθνικό Ευρετήριο ΑΠΚ), υποστηρίζεται η εγγραφή τοπικών ποικιλιών (ασπρομύτικο φασόλι, άφκος, λαφύρι, κριθάρι Παναγιάς, σουσάμι, γυφτοφάσουλο, κ.ά.) στον Εθνικό Κατάλογο του ΥΠΑΑΤ, έχει συνταχθεί και πρόκειται να υποβληθεί ο φάκελος για την αναγνώριση του μελίπαστου/μελίχλωρου τυριού ως Π.Ο.Π., έχει υποβληθεί επίσημο αίτημα αναγνώρισης της τοπικής φυλής προβάτου Λήμνου ως «σπάνια φυλή» με στόχο την επιδότηση της διατήρησής της από τους κτηνοτρόφους τους νησιού, και δημιουργούνται προδιαγραφές για την κατασκευή σύγχρονων, πρότυπων προβατοστασίων οικολογικής κατασκευής σε συνδυασμό με την επανάχρηση παραδοσιακών μαντρών ως βοηθητικά κτίσματα ή για αγρο-τουριστική χρήση.

Παράλληλα, με την υποστήριξη και συγχρηματοδότηση του Κυθηραϊκού Ιδρύματος Πολιτισμού και Ανάπτυξης (ΚΙΠΑ), υλοποιείται από τον Σεπτέμβριο του 2020 το Πρόγραμμα Βιώσιμης Γεωργίας Κυθήρων. Πρόκειται για δράση μεταφοράς τεχνογνωσίας από τη Λήμνο, που στοχεύει στη συγκρότηση τοπικού δικτύου ελαιοπαραγωγών στα Κύθηρα και την παραγωγή ποιοτικού ελαιολάδου που θα πιστοποιηθεί μέσω του σχήματος «Αγροτική Παράδοση και Βιοποικιλότητα» με το σήμα ποιότητας Terra Vita. Η προσπάθεια αυτή υποστηρίζεται από τους δύο ελαιουργικούς συνεταιρισμούς του νησιού και το δίκτυο αριθμεί 30 παραγωγούς στην πρώτη χρονιά λειτουργίας.


περισσότερα...

Επίδραση στο Κοινωνικό Σύνολο

  • Δημιουργία Σχήματος Πιστοποίησης «Αγροτική Παράδοση και Βιοποικιλότητα» για την εφαρμογή παραδοσιακών, φιλοπεριβαλλοντικών αγροτικών πρακτικών από εθελοντικό δικτύο παραγωγών στη Λήμνο και τα Κύθηρα.
  • Δημιουργία σήματος ποιότητας Terra Vita για τα πιστοποιημένα προϊόντα και ανάπτυξη στρατηγικής επικοινωνίας.
  • 12 γεωργοί και κτηνοτρόφοι και 2 επιχειρήσεις μεταποίησης αγροτικών προϊόντων της Λήμνου συμμετέχουν στο τοπικό εθελοντικό δίκτυο παραγωγών και έχουν πιστοποιηθεί με βάση το Σχήμα «Αγροτική Παράδοση και Βιοποικιλότητα».
  • 30 ελαιοπαραγωγοί των Κυθήρων συμμετέχουν στο τοπικό εθελοντικό δίκτυο παραγωγών και πρόκειται να πιστοποιηθούν με βάση το Σχήμα «Αγροτική Παράδοση και Βιοποικιλότητα».
  • Περισσότεροι από 25 παραγωγοί της Λήμνου συμμετέχουν σε πιλοτικές δράσεις καλλιέργειας κτηνοτροφικών φυτών και παρακολούθησης τοπικών ποικιλιών σε συνδυασμό με εφαρμογή μέτρων προστασίας από αγριοκούνελα.
  • 13 εκπαιδευτικές δράσεις για τους αγρότες της Λήμνου (3 εκπαιδευτικά προγράμματα δια ζώσης, 9 διαδικτυακές ημερίδες και 1 εκπαιδευτική εκδρομή στην Κεντρική Ελλάδα) με 160 ωφελούμενους παραγωγούς.
  • 7 ανοιχτές εκδηλώσεις για το ευρύ κοινό της Λήμνου (συζητήσεις και παρουσιάσεις, ημερίδες συμμετοχικού σχεδιασμού), με συνολική συμμετοχή 500 ατόμων.
  • 5 εκπαιδευτικές δράσεις για τα σχολεία και τους μαθητές της Λήμνου (βοτανικός περίπατος, φυτεύσεις, μαθητικός λογοτεχνικός διαγωνισμός, περιβαλλοντική ενημέρωση), με συνολική συμμετοχή 230 μαθητών.
  • Εγγραφή 2 στοιχείων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Λήμνου στο Εθνικό Ευρετήριο ΑΠΚ (η «Τέχνη παραγωγής του μελίπαστου/μελίχλωρου τυριού» και το «Σύστημα της μάντρας της Λήμνου»).
  • Εγγραφή 1 τοπικής ποικιλίας της Λήμνου στον Εθνικό Κατάλογο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ασπρομύτικο φασόλι) και υποβολή φακέλων εγγραφής για άλλες 3 ποικιλίες (κριθάρι Παναγιάς, λαφύρι και γυφτοφάσουλο).
  • Έκδοση βιβλίου «Ο φυτικός πλούτος της Λήμνου - Πηγή ευημερίας για την τοπική κοινωνία».
  • Δημοσίευση 8 εκθέσεων με τα αποτελέσματα του προγράμματος στα ελληνικά και 13 εκθέσεων στα αγγλικά (διαθέσιμες ηλεκτρονικά μέσα από την ιστοσελίδα του προγράμματος).
  • Δημοσίευση 5 επιστημονικών άρθρων σε διεθνή περιοδικά (peer reviewed journals), με θέμα τις αγροτικές πρακτικές και τη βιοποικιλότητα, τις μεταβολές του τοπίου, την εθνοβοτανική γνώση για τα άγρια εδώδιμα φυτά και τους πληθυσμούς προβάτου της Λήμνου.
  • Δημοσίευση 7 βίντεο για τις τοπικές πρακτικές, τα προϊόντα και τη βιοποικιλότητα της Λήμνου.
  • 1 διαδραστικός χάρτης και 1 ανοιχτή βάση δεδομένων με τα επιστημονικά δεδομένα πεδίου του προγράμματος.
  • Έκδοση εκπαιδευτικού χάρτη για τις αγροτικές πρακτικές και τη βιοποικιλότητα της Λήμνου.
  • Παρουσίαση του προγράμματος σε 2 διεθνή συνέδρια και 3 διαδικτυακές ημερίδες στην Ελλάδα.
  • Διαμοιρασμός 4 εγχειριδίων παρακολούθησης της βιοποικιλότητας (χλωρίδα, έντομα, πουλιά) και των εδαφών σε παραγωγούς της Λήμνου.
  • Λεπτομερής καταγραφή των παραδοσιακών μαντρών σε 4 περιοχές της Λήμνου, τα αποτελέσματα της οποίας θα παρουσιαστούν σε ανοιχτή, διαδραστική, διαδικτυακή εφαρμογή εντός του 2022.
  • Προετοιμασία τοπικού συμφώνου συνεργασίας μεταξύ των τοπικών φορέων στη Λήμνο.
  • Δημιουργία ενός «οδικού χάρτη» προώθησης του πιστοποιημένου Κυθηραϊκού ελαιόλαδου.


Τόπος Δράσης

Τα νησιά της Λήμνου και των Κυθήρων.


Συνεργασία με φορέα

  • Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
  • Πανεπιστήμιο Αιγαίου
  • Όμιλος Προστασίας Περιβάλλοντος και Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς Λήμνου «Ανεμόεσσα»
  • Πανεπιστήμιο Πατρών
  • Πανεπιστήμιο Gottingen
  • «Αλέξης Κωτούλας και Συνεργάτες»
  • TUV Austria Hellas
  • The Green Tank
  • Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία
  • Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών
  • Tour du Valat
  • Κυθηραϊκό Ίδρυμα Πολιτισμού και Ανάπτυξης

Συνέχεια…

Συμμετοχή εργαζομένων

Δίκτυο από 30 συνεργαζόμενους παραγωγούς στη Λήμνο και 30 στα Κύθηρα.

Συμμετοχή μαθητών σχολείων της Λήμνου σε δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (φύτευση βελανιδιών, μαθητικός λογοτεχνικός διαγωνισμός, καλαθοπλεκτική).


Συνέχεια…
Φωτογραφίες

Οφέλη για τον Οργανισμό

Tα οφέλη για τον οργανισμό συνοψίζονται στα παρακάτω:

  • Περαιτέρω ανάπτυξη και ενίσχυση των δεξιότητων των συνεργατών της οργάνωσης στο πεδίο της βιώσιμης γεωργίας.
  • Αύξηση της επικοινωνίας και του αντικτύπου στις ομάδες στόχους (παραγωγοί) αλλά και ευρύτερα στην κοινωνία των δύο νησιών.
  • Ανάπτυξη νέων δικτύων και συνεργασίων στους τομείς δράσεις της οργάνωσης. 



Σύνδεση με Παγκόσμιους Στόχους







Περισσότερες Πρωτοβουλίες από τον Οργανισμό



Πείτε μας τη γνώμη σας Εκτύπωση
Η Πρωτοβουλία Sustainable Greece διοργανώνεται από το QualityNet Foundation