Σχέδια μαθήματος

Η διδακτική παρέμβαση βασίζεται σε σενάριο που  έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο διδακτορικής έρευνας του Βουζαξάκη Γεώργιου με τίτλο «Αποδόμηση και αναδόμηση του αναλυτικού προγράμματος μαθημάτων οικονομικής κατεύθυνσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προς τη βιώσιμη/αειφόρο ανάπτυξη με την υποστήριξη των Τ.Π.Ε.» με επιβλέπων καθηγητή του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Κρήτης Μακράκη Βασίλειο.

1.1 Σύνδεση με Α.Π. και  υλοποίηση πρακτικής άσκησης:

Το σενάριο υλοποιήθηκε στο μάθημα ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ (Α ΓΕΛ)  και την  Ενότητα 4.1.1 «Οι ανάγκες», Ενότητα 4.1.2 «Τα αγαθά – το καταναλωτικό πρότυπο», στην Α΄ τάξη του Γενικού Λυκείου Μοχού το σχολικό έτος 2018-2019.

1.2 Δημιουργός σεναρίου

Βουζαξάκης Γεώργιος

1.2 Τίτλος σεναρίου

Υπεύθυνη Κατανάλωση

1.3 Γενικοί στόχοι μαθήματος:

Να αναστοχασθούν οι μαθητές κριτικά για το καταναλωτικό πρότυπο της κοινωνίας, για την διαφορά ανάγκης και επιθυμίας και κυρίως για τη δική τους καταναλωτική συμπεριφορά ώστε να υιοθετήσουν μια βιώσιμη καταναλωτική συμπεριφορά.

1.4 Ειδικοί σκοποί

Οι μαθητές να είναι σε θέση

Σε επίπεδο γνώσεων:

α) να αναγνωρίζουν το φαινόμενο υπερκατανάλωσης του δυτικού τρόπου ζωής, καθώς και την συνύπαρξη ακραίας φτώχειας.

β) να αναγνωρίζουν τις συνέπειες της υπερκατανάλωσης στο περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους

Σε επίπεδο δεξιοτήτων:

γ) να αξιολογούν άρθρα- ιστοσελίδες, ώστε να μπορούν να εξάγουν συμπεράσματα και  να οικοδομούν  γνώση σχετικά με την άνιση κατανομή πλούτου και αγαθών.

δ) να κατασκευάσουν συνεργατικά πίνακες (με τη χρήση συνεργατικού εργαλείου google docs), ώστε να στοχασθούν στις καταναλωτικές τους συνήθειες.

Σε επίπεδο στάσεων:

ε)να αναστοχάζονται κριτικά για τις πραγματικές και μη πραγματικές τους ανάγκες.

στ)να αμφισβητούν προσωπικές παγιωμένες καταναλωτικές συμπεριφορές.

ζ)να υιοθετούν πρότυπα βιώσιμης καταναλωτικής συμπεριφοράς.

1.6 Χρονική Διάρκεια:

3 διδακτικές ώρες. Ανατέθηκε μια μικρή εργασία στους μαθητές λίγες μέρες προτού υλοποιηθεί το εκπαιδευτικό σενάριο χωρίς οι μαθητές να γνωρίζουν το σκοπό της εργασίας.

1.8 Χρήση ΤΠΕ:

Google docs, αξιοποίηση αποθετηρίου Φωτόδεντρο, αξιοποίηση βίντεο, ιστότοποι, διαδικτυακό παιχνίδι οικολογικό αποτύπωμα, εφαρμογή κινητού map your meal. Για την εκπαιδευτική παρέμβαση κατασκευάστηκε διαδραστικό βίντεο όπου οι μαθητές απαντούν ερωτήσεις, επισκέπτονται χάρτη google maps και συζητούν για το περιεχόμενο που παρακολουθούν.

Προτείνεται η λειτουργία των κοινόχρηστων εγγράφων ώστε να μπορούν οι μαθητές (πριν υλοποιηθεί το σενάριο) να συνεργαστούν ισότιμα στην δημιουργία του Πίνακα Αναγκών, αλλά και να βλέπουν – συγκρίνουν τις διαφορετικές «εκδόσεις»  του πίνακα, όπως θα αλλάζει κατά τη διάρκεια του εκπαιδευτικού σεναρίου.

1.9 Διδακτικές προσεγγίσεις και στρατηγικές:

Η εκπαιδευτική πρακτική βασίζεται στην χειραφετική οπτική της βιωματικής και εποικοδομιστικής μάθησης καθώς οι μαθητές μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες τους οικοδομούν και στοχάζονται κριτικά για τις προσωπικές τους πρακτικές. Με την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε., όπως η χρήση των εργαλείων google docs, ενθαρρύνεται η συνεργατική μάθηση και προσεγγίζονται αποτελεσματικά οι στόχοι του σεναρίου. Οι μαθητές οικοδομούν την γνώση μέσα από την ενεργή συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία ενώ στοχάζονται και ευαισθητοποιούνται για τις προσωπικές τους καταναλωτικές επιλογές.

1.10 Αντιστοίχιση στόχων και δραστηριοτήτων:

ΜΕΡΟΣ 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Ζητείται από τους μαθητές (πριν την υλοποίηση της διδακτικής παρέμβασης) να καταγράψουν ανά ομάδα (τέσσερις ομάδες) σε δύο τυπικές τους μέρες τα προϊόντα και υπηρεσίες που κατανάλωσαν. Η συμπλήρωση του πίνακα γίνεται από τα μέλη των ομάδων συνεργατικά σε κοινόχρηστα έγγραφα google docs ανά ομάδα.

Ο «Πίνακα Αναγκών» έχει τέσσερις στήλες για το α) ποια προϊόντα-υπηρεσίες έχουν απόλυτη ανάγκη και δεν μπορούν χωρίς αυτά, β) ποια προϊόντα έχουν ανάγκη και μάλλον δεν μπορούν χωρίς αυτά, γ) ποια προϊόντα έχουν λιγότερο ανάγκη και μάλλον θα μπορούσαν και χωρίς αυτά και δ) ποια προϊόντα θα μπορούσαν σίγουρα χωρίς αυτά.  

Επίσης ζητείται από κάθε ομάδα στην 2^η διδακτική ώρα να έχει φέρει μια αγαπημένη της συσκευασία σνακ.

1^η διδακτική ώρα  (Ανάκληση γνώσης-εμπειριών και οικοδόμηση γνώσης)

Δραστηριότητα 1:   Προβολή βίντεο που αφορά τον υπερκαταναλωτισμό. Προτείνονται δύο βίντεο για την «Μαύρη Παρασκευή», όπου οι καταναλωτές μαζικά και με φρενήρεις ρυθμούς αγοράζουν προϊόντα, μαλώνοντας μεταξύ τους για το ποιος θα προλάβει να αγοράσει. Αφόρμηση για σύντομη συζήτηση. Υπερκαταναλωτισμός και Υπερκαταναλωτισμός: Μαύρη Παρασκευή

Δραστηριότητα 2: Οι μαθητές ανά ομάδα βλέπουν διαδραστικό βίντεο που κατασκευάστηκε ειδικά για την εκπαιδευτική παρέμβαση  και χρησιμοποιεί αληθινό ρεπορτάζ του καναλιού Sky news για τις συνθήκες εργασίας στα μεταλλεία του Κονγκό. Περιηγούνται στο διαδίκτυο και στο google maps και απαντούν σε ερωτήσεις μέσα από το αλληλεπιδραστικό βίντεο.

Δραστηριότητα 3:  Οι μαθητές σε τέσσερις ομάδες επισκέπτονται τις παρακάτω ιστοσελίδες, όπου υπάρχουν οι αληθινές μαρτυρίες από εθελοντές της ActionAid σε τέσσερις διαφορετικές χώρες της Αφρικής και τις διαβάζουν. Παρακολουθούν και τα σύντομα βίντεο που περιέχουν. Μοζαμβίκη , Κένυα , Αιθιοπία, Βόρεια Γκάνα.

Δραστηριότητα 4: Συζήτηση στην ολομέλεια για την πλήρη αντίθεση του υπερκαταναλωτισμού στο Δυτικό τρόπο ζωής και της ακραίας φτώχειας σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Η μεγάλη αντίθεση των προβαλλόμενων βίντεο και ιστοριών μπορεί να λειτουργήσει ως ενεργοποιητικός μηχανισμός συναισθημάτων για αναστοχασμό αντιλήψεων και παγιωμένων γνώσεων. Επίσης θα προβληθεί το βίντεο «Το παράδειγμα της Σουηδίας», όπου το κράτος επιδοτεί τους πολίτες να επισκευάζουν τα προϊόντα τους, ώστε να μειώσει την υπερκατανάλωση. Με το βίντεο αυτό οι μαθητές συζητούν για τις πρακτικές μείωσης της άσκοπης κατανάλωσης.

Δραστηριότητα 5: Ζητείται από τους μαθητές ανά ομάδα να αναστοχασθούν στον «Πίνακα Αναγκών» τους (που τους έχει ζητηθεί πριν την υλοποίηση του σεναρίου) και να αλλάξουν τις απαντήσεις τους, εφόσον το επιθυμούν, σχετικά με τις πραγματικές τους ανάγκες και της μη πραγματικές.

Δραστηριότητα 6: Παρουσίαση στην ολομέλεια του κοινόχρηστου εγγράφου της κάθε ομάδας με τον αρχικό πίνακα και τον αναθεωρημένο.

Δραστηριότητα 7: Αναστοχασμός στην ολομέλεια. Ενδεικτικά θέματα: Υπήρχαν αγαθά που άλλαξαν θέση στον πίνακα και ποια; Γιατί; Είναι εύκολη η διάκριση μεταξύ πραγματικών αναγκών και μη πραγματικών; Ανάγκης και επιθυμίας; Τι ρόλο παίζει η κοινωνία στην οποία ζούμε στη διάκριση αυτή; Πόσο συνειδητοποιημένοι είμαστε στις αγορές μας;  Αν και γιατί υπερκαταναλώνουμε; Ποιος ο ρόλος της διαφήμισης; Ποια ικανοποίηση παίρνουμε από την κατανάλωση των αγαθών; Ποια είναι η επιδίωξη του ανθρώπου (καταναλωτή) από την κατανάλωση αγαθών;  

2^η διδακτική ώρα (Οικοδόμηση γνώσης-ευαισθητοποίηση)

Δραστηριότητα 8:  Προβολή σύντομου μαθητικού βίντεο από το φωτόδεντρο με τίτλο «Αλλάζουμε συνήθειες ή αλλάζουμε πλανήτη». Αφόρμηση για συζήτηση σχετικά με τις επιλογές μας στην κατανάλωση και την σπατάλη φυσικών πόρων.

Δραστηριότητα 9:  Διαδικτυακό ηλεκτρονικό παιχνίδι της WWF οικολογικό αποτύπωμα όπου οι μαθητές  βλέπουν το ενεργειακό τους αποτύπωμα, δηλαδή το πόσο διοξείδιο του άνθρακα (CO2) εκλύουν στην ατμόσφαιρα οι καθημερινές τους συνήθειες που σχετίζονται με την κατανάλωση ενέργειας. 

Δραστηριότητα 10: Χρήση εφαρμογής για κινητά τηλέφωνα και ταμπλέτες Map your meal. Η εφαρμογή αυτή είναι υλοποιημένη στα πλαίσια Ευρωπαϊκού προγράμματος. Ο εκπαιδευτικός με την χρήση ταμπλέτας του σχολικής μονάδας σκανάρει τα προϊόντα που έχουν φέρει οι μαθητές και στη συνέχεια εξετάζουμε το κατά πόσο «πράσινο» είναι το προϊόν.

Δραστηριότητα 11: Οι μαθητές καλούνται στις ομάδες τους  να προσθέσουν στο κοινόχρηστο έγγραφο τους μία σελίδα με τίτλο Πίνακας Αναγκών και Περιβάλλον. Καλούνται λοιπόν οι μαθητές να χρησιμοποιήσουν τον διαμορφωμένο «Πίνακας Αναγκών» που έχουν φτιάξει στην δραστηριότητα 4 ώστε να ταξινομήσουν τα αγαθά με βάση κάποιες κατηγορίες: Πολύ επιβαρυντικό για το περιβάλλον, Μάλλον αρκετά επιβαρυντικό για το Περιβάλλον, λίγο επιβαρυντικό για το Περιβάλλον, Καθόλου επιβαρυντικό για το περιβάλλον. «Πίνακας Αναγκών και Περιβάλλον».

3^η διδακτική ώρα (Αναστοχασμός-Συμπεράσματα)

Δραστηριότητα 12:  Οι μαθητές παρουσιάζουν στην ολομέλεια τον «Πίνακας Αναγκών και Περιβάλλον» που δημιούργησαν και καλούνται να συζητήσουν για τις επιλογές τους στα αγαθά που καταναλώνουν σε σχέση με την επίδραση στο φυσικό περιβάλλον.

Δραστηριότητα 13:   Αναστοχασμός για την προσωπική καταναλωτική συμπεριφορά και την επίδραση στο περιβάλλον. Ενδεικτικές ερωτήσεις: Πώς μπορώ να καταναλώνω όσα πραγματικά χρειάζομαι και να καλύπτω τις ανάγκες και τις επιθυμίες μου, χωρίς υπερβολές; Πώς μπορώ να  σέβομαι το φυσικό περιβάλλον και να αποφεύγω υπηρεσίες και προϊόντα που το επιβαρύνουν; Έχει την δύναμη ο καταναλωτής μέσω της ζήτησης να «επιβάλλει» προϊόντα που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον;

Δραστηριότητα 14: Αξιολόγηση εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι μαθητές συμπληρώνουν ανώνυμα (ατομικά) το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο για την αξιολόγηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας (google forms)

Δράση εκτός τάξης:

Οι μαθητές δημιουργούν ένα ερωτηματολόγιο για τις καταναλωτικές συνήθειες τις τοπικής κοινωνίας. Ενημερώνουν τους συμμαθητές τους και την τοπική κοινωνία για τα ζητήματα υπέυθυνης κατανάλωσης σε ανοικτή εκδήλωση του σχολείου.

Το σχέδιο μαθήματος βασίζεται σε σενάριο που έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο διδακτορικής έρευνας με τίτλο «Αποδόμηση και αναδόμηση του αναλυτικού προγράμματος μαθημάτων οικονομικής κατεύθυνσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προς τη βιώσιμη/αειφόρο ανάπτυξη με την υποστήριξη των Τ.Π.Ε.» με επιβλέπων καθηγητή του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Κρήτης Μακράκη Βασίλειο, κάτοχο της έδρας UNESCO Τ.Π.Ε. για την βιώσιμη Ανάπτυξη.